Çocukluk Çağında Obezite ve Tip 2 Diyabet Sorunu

Günümüzde çocukluk çağında artış gösteren, obezite ve tip 2 diyabet sorununun ne kadar farkındayız? Çocukluk çağında obezite ve tip 2 diyabet sorununun önlenmesi adına yeterli önlemleri alıyor muyuz?

Global bir sağlık sorunu olan obezite hakkında Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) paylaştığı sayısal veriler şu şekilde karşımızdadır:

• Dünya genelinde obezite sıklığı 45 yılda 3 katına çıkmış bulunmakta.
• 2016 yılı rakamlarıyla 18 yaş ve üstü 1,9 milyardan fazla yetişkin fazla kilolu, bunların 650 milyondan fazlası ise obez kabul edilmekte.
• 2016 yılında 5-19 yaş arası 340 milyondan fazla çocuk ve ergen aşırı kilolu ya da obez.
• 2018 yılında 5 yaşın altında 40 milyon çocuğun fazla kilosu ve obezite sorunu bulunmakta.
• 1975 yılında 5-19 yaş arası çocuk ve ergenlerin yaklaşık %1’i obez iken, 2016 yılında bu rakamın 124 milyona (kızların  % 6’sı ve erkeklerin % 8’i)  çıktığı görülmekte.

Obezite sorununun, ülkemizde de çocukluk çağında ciddi artış gösterdiği görülmektedir. Ülkemizde yürütülen bazı çalışmaların sonuç raporlarına baktığımızda;

• 2011 yılında okul çağı çocuklarında (6-10 yaş aralığı) obezite oranı % 6.5
• 2013 yılında ilkokul 2 sınıf öğrencilerinde obezite oranı % 8.3
• 2016 yılında ilkokul 2. sınıf öğrencilerinde obezite oranı % 9.9 oranlarındadır.

Çocukluk Çağında Obezitenin Nedenleri Nelerdir?

Kentleşme sorunuyla birlikte doğal yaşam alanlarımız daralmış durumda. Oyun parklarımızın ve bahçelerimizin yerini duvardan örülü binalar aldı. Çocuklarımız toprakta çelik çomak oynamıyor artık eskiden olduğu gibi. Çocuklarımız ip atlamıyor ya da top koşturmuyor belkide bahçelerde. Günümüz çocuklarının elinde küçük yaşlarda cep telefonu, çalışma masalarındaysa bilgisayarları en değerli oyuncakları artık.

Küçük manavların ve mahalle arası bakkalların yerini büyük büyük marketler almış durumda. Çocuklarımız için market rafları dolup taşmakta. Renkli ambalajlar içinde her tat alternatif ürünler her yerde. Çocuklarımız sabahları kahvaltı sofrası yerine, pastane ya da kantin kuyruklarında bekleyişte. Hafta sonu tatilleri için planlanan yerler, piknik alanları yerine alışveriş merkezleri oluyor maalesef. Durum böyle olunca, çocuklarımız için de kaçınılmaz sorun obezite ve tip 2 diyabet hayatımıza girmiş durumda.

Çocukluk çağında obezitenin bazı nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Beslenme alışkanlığında tüketilen besinlerin niteliği
• Basit karbonhidratlı, yüksek kalorili ve yağ oranı yüksek hazır yiyeceklerin tüketimi
• Yüksek fruktoz içerikli ve yüksek kalorili içeceklerin tüketimi
• İşlenmiş gıda tüketiminin artması
• Gelişen teknolojiyle birlikte televizyon, bilgisayar ve akıllı telefon gibi araçların yaygın ve uzun süreli kullanımı
• Kentleşme sorunuyla birlikte, çocukların sokak ya da bahçe yerine evde ve kapalı alanlarda daha fazla vakit geçirmesi
• Fiziksel aktivite yerine masa başı oyunların daha fazla tercih edilmesi
• Aile bireylerinde obezite sorunuyla birlikte var olan genetik faktörler
• Hormonlarla ilişkili sağlık sorunları
• Yeme davranış bozuklukları gibi psikolojik sorunlar

Çocukluk Çağında Tip 2 Diyabet

Çocukluk çağında gelişen obezite sorunuyla birlikte, birçok sağlık sorunu da beraberinde gelebilir. İnsülin direnci sorunu, tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, iskelet- kas hastalıkları, kan yağı değerlerinin bozulması, astım, davranış bozuklukları, depresyon bu sorunlardan bazılarıdır.

Çocukluk çağında artan obezite riskiyle birlikte, tip 2 diyabet sorunu gibi metabolik hastalıklar çocuğun sağlığını tehdit eder.

Çocuğun vücudunda artmış yağ doku oranı, insülin hormonunun etkili görev yapmasını engeller ve insülin direnci sorunu gelişir. İnsülin direnci sorunuyla birlikte kanda glikoz (şeker) seviyesi bozulur ve tip 2 diyabet sorunu gelişir.

Obezite sorunu olan çocuklarda, tip 2 diyabet hastalığı gelişme riski %1-4 oranında görülmektedir. Obez çocukta çok su içme, geceleri ve gün içinde sık idrara çıkma, ağız kuruluğu gibi sorunlar mutlaka dikkate alınmalı ve hekime başvurulmalıdır.

Kanda bakılacak laboratuvar testleriyle tip 2 diyabet olup olmadığı da değerlendirilmelidir.

Çocukluk Çağında Obezite ve Tip 2 Diyabet Sorunu Nasıl Önlenmeli?

Çocukluk çağı obezite ve tip 2 diyabet sorununu önlemek için sağlık profesyonellerine, ailelerine, öğretmenlere, okul idarecilerine ve topluma çok fazla sorumluluk düşmektedir. Bu önlemlerden bazıları şöyle sıralanabilir:

• Çocuklara, ailelerine, okul çalışanlarına obezite ve tip 2 diyabet konusunda farkındalık oluşturacak aktiviteler sıklıkla planlanmalıdır.
• Çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırmak ve sürdürülebilirliğini sağlamak için sağlık profesyonelleri, okul ve aileler mutlaka iş birliği içinde olmalıdır.
• Çocuklar için günde ortalama 60 dakika düzenli olarak sevdikleri fiziksel aktiviteler planlanmalıdır.
• Çocukların beslenme planlamalarında; kalorisi ve yağ oranı yüksek yiyecekler, mısır şurubu içeren yiyecek ve içecekler, fast food ürünleri, enerji içecekleri ve meyve suları gibi düşük besin öğeleri olmamalıdır.
• Posalı meyve ve sebze tüketimi, baklagiller, tam tahıllılar, fındık, badem gibi bitkisel yağ içerikli besinler çocukların beslenme planında mutlaka olmalıdır.
• Çocukların uyku düzenin sağlıklı olmasına yardımcı olunmalıdır.
• Çocukların teknolojik aletlerle zaman geçirme süresi kontrol altında tutulmalı, keyif alabilecekleri başka hobi alanları yaratılmalı ya da yönlendirilmelidir.
• Çocukluk çağı obezite ve tip 2 diyabet sorunu konusunda, çocukların sosyal ve okul çevresine, toplumun geneline düşen sorumluluklara hassasiyet gösterilmelidir.
• Şehirlerde güvenli yürüyüş alanları, bisiklete binme alanları ve oyun alanları arttırılmalıdır.
• Çocuklarda erken dönem anne sütü alınmasına yönelik gerekli hassasiyet gösterilmeli bu konuda farkındalık çalışmaları arttırılmalıdır.

Çocukluk Çağında Obezite ve Tip 2 Diyabet Farkındalığı

Dünyada ve ülkemizde obezite ve tip 2 diyabet sorunu çocukluk çağında olduğu gibi, erişkinlerde de her yaş döneminin genel sorunudur. Tüm toplumlarda erişkinler çocukların; ebeveyn, öğretmen, okul idarecisi, abla ya da abi gibi birçok farklı roller üstlenen büyükleridir. Obezite ve tip 2 diyabetin önlenmesi konusunda, çocuklara sağlıklı yaşam tarzı alışkanlığı kazandırılmasında erişkin bireylere çok fazla sorumluluk düşmektedir. Erişkinlerin kendi yaşam alışkanlıklarıyla, çocuklara örnek teşkil eden rol model olmaları önemlidir.

Sağlıklı bir yaşam için çocuklarda obezite ve tip 2 diyabet sorununun farkında olalım.

Sağlıklı bir yaşam anlayışıyla hep birlikte, çocukluk çağı obezite ve tip 2 diyabet sorununda farkındalık yaratalım.

Sağlık en değerli hazinemizdir. Çocuklarımızın sağlığını tüm risklerden koruyalım!

Fotoğraf Unsplash aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. TC Sağlık Bakanlığı. Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi (TOÇBİ) Projesi Araştırma Raporu, Ankara, 2011.
2. T.C. Sağlık Bakanlığı. Çocukluk Çağı Obezite Araştırması (COSI-TR-2013), 2013.
3. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması COSI TUR 2016.
4. Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care. 2011;34 (Supplement 1):S11-S61.
5. https://www.who.int/ Erişim Tarihi: 05.03.2020