Stres ve Stresle Baş Etme; Diyabetle Yaşamda Stres Yönetimi

Hayatınızda sıklıkla stres sorunu mu yaşıyorsunuz? Stresle baş etme yöntemleriniz neler? Stresin sağlığınızı etkilemesine izin veriyor musunuz? Diyabetiniz varsa eğer diyabetle yaşamda, stresinizi başarıyla yönetebiliyor musunuz?

Diyabet bireyi bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal açıdan birçok boyutuyla etkileyen kronik bir hastalıktır. Diyabet, beraberinde yaşamın akışını değiştirir ve diyabetliye yaşam tarzı değişikliği zorunluluğu getirir. Diyabet hastalığı, bireyi değişime ve uyum sağlamaya zorladığı için ayrıca bir stres faktörüdür. Diyabetli bireyin yaşamında karşılaştığı farklı sorunlar ve çatışma durumları da stres yaratan diğer önemli nedenlerdir.

Stres, bireyin bedensel ve ruhsal sağlığı için tehdit oluşturan bir durumdur. Stres durumuyla karşılaşan bireyin, durumu nasıl değerlendirdiği stresin sonuçlarını etkileyen en önemli unsurdur. Stres yaşanması, diyabet gibi kronik hastalıklarda bireyin sağlık durumunu olumsuz etkileyen ve yönetilmesi gereken bir faktördür. Diyabetli bireylerin, diyabetle yaşamda stres yönetiminde başarılı olması sağlıklı bir yaşam için gereklidir.

Diyabetle yaşamda stres, diyabetli bireyin kan şekeri değerlerini, diyabet öz yönetimini, tedavi uyumunu, bedensel ve ruhsal sağlığını etkiler. Stres durumunun, diyabetli bireyin yaşamında yarattığı olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için, stresle baş etme yöntemlerinin öğrenilmesi önemlidir.  

Stres, diyabetli bireyin yaşamında istenmeyen ve başa çıkılması gereken akut ya da kronik bir problemdir. Stres durumuyla baş etme yöntemleri çeşitlidir. Stresle baş etme yöntemlerini bilmek ve uygulamak, stresin diyabetli birey üzerindeki etkilerini azaltmaya yardımcı olur.

Stres ve Etkisi

Stres, diyabetli bireyin vücudunda nasıl bir süreç başlatır peki. Stres durumunda; bedende “savaş veya kaç” tepkisi gerçekleşir. Beynin hipofiz bezi uyarılır, böbrek üstü bezlerden adrenalin ve kortizol gibi stres hormonları salgılanır. Karaciğer ve kaslardaki depolanmış yağ ve şeker kana geçer. Bu durum, kanda şeker seviyesinin artışına neden olur. Stres anında diyabetli bireyde salgılanan adrenalin hormonu, insülin hormonunun etki gücünü azaltarak kan şekeri artışına neden olur. Kortizol hormonu ayrıca, iştah artışına yol açar ve böylece kan şekeri seviyesinin dalgalanmalarına neden olur.

Stresin kişide yarattığı başlıca etkiler şöyledir:

• Solunum hızlanır ve bedene daha fazla oksijen sağlanır.
• Beyne ve kaslara daha fazla oksijen taşınır.
• Kan basıncı yükselir.
• Kaslar gerilir.
• Baş ağrısı ya da baş dönmesi yaşanır.
• Sindirim yavaşlar.
• Göz bebekleri büyür.
• Terleme ve tükürük salgısı artar.
• Üşüme ve titreme olur.
• İdrar sıklığı artar.
• Mide asidi salgısı artar.
• Ağız kuruluğu olur.
• Uyku ve iştah bozukluğu yaşanır.
• Uykuda diş gıcırdatma ya da konuşma sorunları olur.
• Vücutta uyuşukluk ya da karıncalanma hissi olur.
• Yetersiz soğukluk ya da sıcaklık hissi yaşanır.
• Konuşma güçlükleri yaşanır.
• Çevreye ve sese karşı duyarlılık artar.

Stres bunların dışında bireyde; zihin karışıklığı, dalgınlık, unutkanlık, sinirlilik, ağlama krizleri, yalnızlık hissi, suçluluk hissi, yetersizlik hissetme, öfke nöbetleri, sıkıntı, huzursuzluk ve gerginlik gibi sorunlar yaratabilir.

Diyabetle Yaşamda Stresin Etkisi

Diyabet gibi kronik hastalıklar, yaşam tarzı değişikliği ve tedavi uyum sorumlulukları gerektirdiği için önemli stres kaynakları arasındadır.

Diyabetli bireyin hastalık yönetim sürecinde, stres yaşamasının başlıca nedenleri şunlardır:

• Diyabet hastalığının bireyin yaşamında ki; bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal açıdan birçok boyutuyla genel etkisi
• Diyabetli bireyin, beslenme ve fizik aktivite programını yeniden düzenleme gereksinimi
• Bakım ve tedavi sürecinde diyabetli bireyin, üstlenmesi gereken bakım sorumlulukları
• Diyabet tedavi saatlerinin düzenli takip edilmesi gerekliliği
• Bireysel kan şekeri takibi gerektiğinde, diyabetli bireyin düzenli takip ve kayıt tutma zorunluluğu
• Sürekli yürütülmesi gereken, hastane takip ziyaretleri
• Diyabetin tedavi maliyetleri
• Diyabet öz yönetim sürecinde yakın aile, sosyal ve toplumsal destek gereksinimi
• Diyabetle yaşamda kısa ve uzun vadeli gelişebilecek olası komplikasyonların sağlık durumuna etkisi
• Diyabetin yaşam kalitesi üzerine etkisi
• Diyabet hastalığının yarattığı iş gücü kaybı
• Diyabette iş gücü kaybı geliştiğinde ortaya çıkan bireysel, ekonomik ve toplumsal sonuçları
• Diyabetin bireysel, ailevi ve sosyal ilişkiler üzerindeki etkisi

Diyabetli bireyde stres durumunun bedende yarattığı doğrudan ya da dolaylı etki, diyabet öz yönetimini ve tedavi uyumunu bozan önemli bir etkendir. Diyabetle yaşamda stresin sağlığa olan etkisini kontrol etmek için, stresle baş etme yöntemlerini öğrenmek ve uygulamak gereklidir.

Diyabetle Yaşamda Stres Yönetimi

Diyabetle yaşamda diyabetli bireyin, stresin ruhsal ve bedensel sağlığını olumsuz etkilemesine izin vermemesi önemlidir. Bu nedenle, diyabetliler stresle baş etme yöntemlerini öğrenmeli ve kararlılıkla uygulamalıdır. Stresle baş etme yöntemlerini uygulamada ki temel amaç; stresin neden olduğu istenmeyen durumları düzeltmek ve stresin olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktır.

Diyabet eğitim uzmanı sağlık profesyonelleri, diyabetli bireylere öz yönetim desteğinde stres ve stresle baş etme yöntemlerinin üzerinde özenle durmalıdır.

Diyabetle yaşamda stres yönetiminde başarılı olmak amacıyla; rahatlamayı bilme, olumlu düşünme, doğru nefes alma gibi becerileri kazanmak önemlidir. Başlıca stresle baş etme yöntemleri ise, problem odaklı ya da duygusal odaklı başa çıkma yöntemleridir.

Hayatınıza diyabet gibi kronik bir hastalık eşlik ediyorsa, hastalığın varlığı başlı başına sizin için bir stres faktörü olabilir. Bu nedenle, sağlıklı bir yaşam için stresle baş etme yöntemlerini benimsemeli ve stres yönetimini öğrenmelisiniz.

Stres yönetiminde kullanabileceğiniz başlıca teknikler şunlardır:

• Doğru nefes almayı öğrenin ve alışkanlık haline dönüştürün.
• Çeşitli nefes egzersizlerini gün içinde ve stres anında uygulayın.
• Olumsuz düşünce kalıplarınızın farkında olun ve yeniden yapılandırın.
• Her koşulda ve stres durumunda olumlu ve akılcı düşünme alışkanlığını kazanın.
• Stres durumunda davranışlarınızı gözlemleyin ve gevşeme egzersizleri/ yöntemleri uygulayın.
• Öğrenebileceğiniz başlıca gevşeme yöntemleri; derin gevşeme egzersizi, nefes egzersizi ve hayal kurmayla gevşeme egzersizi şeklinde olabilir.
• Dinlendirici müzik türlerini dinleyin.
• Zaman yönetimiyle, zamanı etkin kullanmayı öğrenin.
• Problem çözme yöntemleriyle, karşılaştığınız sorunlara etkili çözümler getirin.

Diyabetle Yaşamda Stresle Baş Etme Yöntemleri Nelerdir?

Diyabetle yaşamda gereksinim hissettiğinizde yararlanabileceğiniz, stresle baş etme yöntemlerinden bazılarını sizlerle paylaşmak isterim:

• Stres ve stresle baş etme yöntemleriyle ilgili örgün ya da online eğitim programları takip edin.
• Etkili dinleme, sözel ve sözel olmayan iletişim, doğru tartışma becerileri şeklinde iletişim becerilerinizi geliştirin.
• Sağlıklı beslenme alışkanlığını bir yaşam şekli haline dönüştürün.
• Düzenli ve kaliteli bir uyku alışkanlığı sürdürün.
• Yaşamla denge ve uyum içinde olun.
• Dostlarınıza zaman ayırın ve güzel deneyimler paylaşın.
• Hobi alanları yaratın, yaratıcılığınızı geliştirin, üretin ve sevdiklerinizle paylaşın.
• Farklı kategorilerde bol bol okuyun, araştırın, yazın ve koşulsuz paylaşın.
• Bahçeyle ve toprakla uğraşın ya da çiçek yetiştirin.
• Doğada yürüyüş yapın ve doğanın huzurundan faydalanın.
• Hayvanlarla vakit geçirin ve onlarla göz teması kurarak iletişim kurun.
• Sözcüklerin gücünden faydalanın, kullandığınız sözcükleri özenle seçin, yerinde ve ölçülü kullanın.
• Yüzünüzden tebessümü ve kalbinizden sevginin varlığını eksiltmeyin.
• Ruhunuzu ve kalbinizi her koşulda dinlemeyi asla ihmal etmeyin.
• Kendinize daima değer verin ve iyimser olmayı bilin.
• Stresle baş etmede başarısız olduğunuza inanıyorsanız, mutlaka bir sağlık uzmanından destek alın.

Filozof Epictetus’un söylediği üzere “Kişileri yaşananlar değil, o yaşananlara bakış açıları rahatsız eder”.

Sizler her anıyla yaşama, olumlu ve güzel duyguların penceresinden koşulsuz sevgiyle bakın. Unutmayın ki hayat, siz ona nasıl bakarsanız onu sunar cömertçe size. Korku değil, umut olsun tercihiniz her koşulda.

Sağlıklı bir yaşam için; ruhunuzu, bedeninizi ve zihninizi stresin esaretinden özgürleştirin. Stres sizi değil, siz stresi yönetin!

Fotoğraf Unsplash aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynak

1. Aysal N. Stres Algısı, Başa Çıkma, Kişilik ve Sağlık Arasındaki İlişkilerin Etkileşimsel Stres ve Başa Çıkma Modelinde İncelenmesi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı Psikoloji Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.