Diyabet Öz Yönetimi Sürecinde Başarılı Olmak için İpuçları

Diyabet öz yönetimi sürecinde başarılı olmak önemli!

Diyabet, yaşam kalitesini etkileyen ve diyabet öz yönetimi becerisi gerektiren kronik bir hastalıktır.

Son rakamlarla dünyada yaklaşık 463 milyon diyabetli yetişkin yaşamaktadır. Hızlı bir artışla, bu rakamın son 25 yıl içinde 700 milyona yükselmesi öngörülmektedir. Diyabetli her 2 yetişkinden 1’i ise diyabet olduğundan habersizdir. Son derece ciddi rakamlarla diyabet global bir sağlık sorunudur.

Diyabet öz yönetimi ise diyabetle yaşamda diyabetli bireyin en önemli sorumluluğudur.

Diyabet tedavi yönetimindeki en önemli hedef, diyabetle yaşam kalitesini artırmaktır. Diyabetle yaşamda, diyabet tedavisinin her aşamasında; diyabetli bireyin diyabet öz yönetim becerisi ve davranış değişikliği kazanması önem taşır.

Diyabet öz yönetimi, kronik bir hastalık olan diyabetin tedavi başarısında etkin rol oynar. Bireye özgü yaklaşımla, merkezinde diyabetlinin kendi vardır. Diyabetli birey, tedavisinin her aşamasında karar verme sorumluluğundadır. Ayrıca diyabet öz yönetimi sürecinde, birey öz bakım sorumluluğu üstlenir.

Diyabetli bireyin diyabet öz yönetimi becerisi kazanmasında, diyabet eğitim uzmanı sağlık profesyonellerinin yardım ve destek rolü ise büyüktür.

Diyabet Öz Yönetimi Nedir?

Diyabet tedavi ve takibinde öz disiplin, kararlılık, uyum ve motivasyon önemlidir. Her kronik hastalıkta olduğu gibi diyabetle yaşam uzun soluklu bir yolculuktur. Diyabetle yaşam yolculuğunda, tedavi uyumunda başarı sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmezdir.

Diyabet takip ve tedavi aşamaları ise şu şekildedir:

• Diyabete özgü, bireysel beslenme planı yürütülmesi
• Düzenli fiziksel aktivite planlaması
• Bireye özgü medikal tedavi
• Bireysel kan şekeri izlem ve kaydı
• Diyabet öz yönetim eğitimi ve öz yönetim desteği
• Sevgi dolu aile ve sosyal çevre desteği ( elbette önemli ve gerekli)

Diyabet takip ve tedavi yönetiminde en önemli hedeflerden biri, bireyin diyabet öz yönetim becerisi kazanmasının sağlanmasıdır. Ayrıca; kan şekeri düzeyinin hedef değerlerde olması, kısa ve uzun vadeli gelişebilecek sağlık sorunlarının önlenmesi ya da geciktirilmesi, yaşam kalitesinin korunması, diyabetlinin bütünsel sağlığının korunması başlıca hedefler arasında yer alır.

Diyabet takip ve tedavisinin en önemli parçası olan, diyabet öz yönetimi ise diyabetli bireyin tedavi uyumunu sağlayan öz bakım davranışlarıdır. Bunlar diyabetli bireyin:

• Medikal ilaç tedavisini, planlandığı üzere düzenli yürütmesi
• Tıbbi beslenme tedavi planına sürekli uyması
• Bireysel fiziksel aktivite programını yürütmesi
• Gerektiğinde kan şekeri takibini düzenli yapması ve kayıt tutması
• Tıbbı kontrollerini aksatmaması
• Diyabet sağlık bakım ekibiyle iş birliği içinde olması şeklindedir.

Bu süreçte, diyabetli bireyin diyabet öz yönetimini ve öz bakım becerilerini bir yaşam tarzı alışkanlığına dönüştürmesi önemlidir.

Diyabet Tedavi Uyumunda Diyabet Öz Yönetimi

Diyabet tedavi uyumunda başarı; bireyin kişilik yapısı, yaşama bakış açısı, sağlık inancı ve genel yaşam alışkanlıkları ile doğrudan ilişkilidir.

Diyabetli bireyin yakın ve uzak çevresinin desteği tedavi uyumunda önemli rol oynar. Diyabet tedavi ve bakım sürecinde, diyabetlinin sağlık bakım ekibiyle sürekli iş birliği içinde olması ise tedavi uyumu için vazgeçilmezdir. Bunların dışında diyabetli birey, sağlıklı bir yaşam için diyabet öz yönetimi ve öz bakım becerisi kazanmak sorumluluğundadır.

Diyabet öz yönetimi sürecinde başarılı olmak amacıyla mutlaka:

• Diyabet hastalığı hakkında bilgi düzeyinizi ve farkındalığınızı geliştirin.
• Diyabetle yaşam boyu öğrenme alışkanlığı kazanın ve diyabet eğitimine önem verin.
• Sağlıkla ilgili yanlış inançlarınızın farkında olun ve sağlık inancınızı dönüştürün.
• Sağlık alışkanlıklarınızı tanıyın ve doğru alışkanlıklar kazanın.
• Yakın ve uzak çevrenizle ilgili özelliklerin farkında olun ve çevre özelliklerinizi sağlıklı bir yaşam için iyileştirin.
• Ev ve iş yaşamı koşullarının temiz ve ergonomik olmasına özen gösterin.
• Gerektiğinde kan şekerinizin düzenli aralıklarla takibini ve kaydını yapın.
• Günlük beslenme, egzersiz, kan şekeri ve insülin tedavi dozu ilişkisini etkili yönetin.
• Hekiminiz ve diğer diyabet sağlığı bakım ekibinizin önerileri doğrultusunda diyet/beslenme önerilerinize mutlaka uyun.
• Beslenme planınızda tükettiğiniz besinlerin kan şekerine olan etkisini düzenli takip edin.
• Evde olmadığınız zamanlarda beslenme programınızı ayarlamayı bilin ve programınıza bağlı kalın.
• Tatil planınız olduğunda, stres durumunda ya da başka bir hastalık durumu araya girdiğinde, beslenme programınızı durumunuza uygun koşullarda ayarlayın.

Diyabet Öz Yönetiminde Başarı için İpuçları

Diyabetle sağlıklı bir yaşam için, diyabet tedavi uyumunuz önemlidir. Diyabet tedavi uyumunuzda ise diyabet öz yönetimi becerileriniz vazgeçilmez önemdedir. Diyabet öz yönetimi becerilerinizi geliştirmek ve gerektiğinde diyabet öz yönetimi desteği almak tedavi uyumunuzda da başarı sağlayacaktır.

Diyabet öz yönetimi sürecinde başarınızı güçlendirecek başlıca ipuçları şunlardır:

• Aktif ve huzurlu bir yaşam anlayışı geliştirin.
• Bireysel egzersiz planınızı diyabet sağlığı bakım ekibinizle birlikte iş birliği içinde oluşturun ve sağlık koşullarınız ölçüsünde düzenli uygulayın.
• Yürüttüğünüz egzersiz planınızın kan şekerine olan etkisini takip edin.
• Egzersiz planınız ile birlikte beslenme programınızı ayarlamaya özen gösterin.
• Medikal tedavi planınızda olan ağızdan ilaç ya da insülin tedavi dozlarını, doğru zamanda ve gerekli dozlarla almayı ihmal etmeyin.
• Başka bir hastalık araya girdiğinde medikal tedavi dozlarını, diyabet sağlığı bakım ekibinizle birlikte gözden geçirmeyi ihmal etmeyin.  
• Koruyucu ayak bakımına önem verin ve aralıklı olarak diyabet sağlığı bakım ekibinize ayak muayenenizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
• Kan şekeriniz hedef aralığın üstünde (hiperglisemi sorunu) olduğunda nasıl düzeltileceğini bilin ve gerekli önlemleri alın.
• Kan şekeriniz hedef aralığın altında (hipoglisemi sorunu) olduğunda nasıl düzeltileceğini bilin ve gerekli önlemleri alın.
• Tıbbi kontrollere düzenli aralıklarla gitmeyi ihmal etmeyin.
• Diyabet sağlığı bakım ekibinizle sürekli iş birliği içinde hareket edin ve gerektiğinde destek almaya özen gösterin.

Diyabet Öz Yönetimi Sürecinde Atlanmaması Gerekenler

Diyabet öz yönetimi sürecinde, ihmal edilen ya da atlanan konular olmuyor mu? Muhakkak oluyordur. Mesela ne kadar sıklıkla diş hekiminizi ziyaret ediyorsunuz? Diyabette tükenmişlik sorunu yaşadığınızın ne kadar farkında oluyorsunuz? Diyabet aşı programınızın nasıl olması gerektiğini biliyor musunuz?

O zaman yazımızın son bölümünü, diyabet öz yönetiminde atlanmaması gerekenleri sıralayarak bitirelim. Lütfen bunları da ihmal etmeyin:

• Diş sağlığı problemlerini önlemek için, düzenli aralıklarla diş hekiminize gitmeye özen gösterin.
• Diyabetle yaşamda psikolojik sağlığınızın etkilendiğini hissettiğinizde uzman desteği almayı ihmal etmeyin.
• Diyabet aşı programınız hakkında, hekiminiz ya da diyabet eğitim hemşirenizden mutlaka bilgi alın.
• Diyabetle ilgili sosyal platformlarda yer alın ve toplumsal sorumluluklar üstlenin.
• Diyabetli arkadaşlar edinin ve gerektiğinde diyabet akran desteği almayı tercih edin.
• Diyabet öz yönetimi sürecinizde işler yolunda gitmediğinde ya da problem yaşadığınızda problem çözme tekniklerini öğrenin (sorunu tanımlama, çözüm bulma ve harekete geçme gibi) ve uygulayın.
• Diyabet günlüğü tutun ya da diyabetle yaşam hikayenizi yazmayı düşünün.
• Diyabetle ilgili blog sayfalarını takip edin ya da siz de bir diyabet blog sayfası başlatmayı düşünün.
• Diyabetle sağlıklı bir yaşam için, diyabetle ilgili bilgi bankanızı zenginleştirin ve siz diyabetin uzmanı olun.

Fotoğraf Unsplash aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. American Diabetes Association (ADA) (2015) Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care, Vol, 29, Supplement 1, 43-48.
2. https://www.diabeteseducator.org/ Erişim tarihi: 20.03.2020