Diyabette Egzersiz Yönetimi Nasıl Olmalı?

Diyabette egzersiz yönetimi, diyabetli bireyin yaşamında diyabet öz yönetim davranışları arasında önemli yer tutar. Diyabetli birey; diyabetle yaşamında beslenme, egzersiz, insülin ve kan şekeri ilişkisini başarıyla yönetebilmelidir. Yazımın ilerleyen satırlarında, diyabette egzersiz yönetimi hakkında faydalı bilgilerle buluşacaksınız.

Günümüz koşullarının yaşam tarzıyla birlikte, diyabet hastalığı görülme oranı da giderek artış göstermektedir. Paylaşılan son verilerle, dünyada yaklaşık 463 milyon diyabetli yetişkin yaşamakta ve bu rakamın son 25 yıl içinde 700 milyona yükselmesi beklenmektedir. Ne yazık ki, diyabet sorunu olan her 2 yetişkinden 1’i de diyabet olduğundan habersizdir. 

Diyabet; bireyin yaşam kalitesini etkileyen, iş gücü kaybına neden olan ve ömür boyu bakım ve tedavi gerektiren bir hastalıktır. Kronik bir hastalık olan diyabet, yaşamına girdiği bireyden mutlaka diyabet öz yönetim başarısı bekler.

Diyabetle yaşamda, egzersiz sürecinin nasıl yönetilmesi gerektiği de önemli olan konulardan biridir.

Diyabette Egzersizin Önemi

Vücudun günlük yaşamında kas ve eklemler kullanılarak enerji harcamak için hareket etmesi fiziksel aktivite olarak tanımlanır. Fiziksel aktivite olarak tanımlanan bu hareketlerle, vücutta kalp ve solunum hızı artar ve yorgunluk oluşur. Peki hangi hareketler fiziksel aktivite olarak kabul edilir:

• Baş ve gövde hareketleri
• Kol ve bacak hareketleri
• Koşma, yürüme, yüzme, çömelme ve kalkma
• Bisiklet sürme, kürek çekme, ip atlama, zıplama
• Merdiven çıkma
• Farklı spor dalları, oyun ve dans
• Gün içerisindeki aktiviteler
• Egzersiz

Düzenli ve tekrarlı olarak yapılan vücut hareketleri ise egzersiz olarak tanımlanır. Günlük yaşamda egzersizin tip 2 diyabetin önlenmesinde ve diyabetli bireyler için diyabet yönetiminde önemli bir rolü vardır.

Hareketsiz bir yaşam tarzı, tip 2 diyabet dahil birçok kronik hastalık için risk faktörleri arasındadır. Bu nedenle hareketsizliği ortadan kaldıracak bir yaşam tarzı benimsenmesi, sağlığın korunması ve sürdürülmesinde vazgeçilmez önemdedir.

Diyabette egzersizin önemiyle ilgili çalışmalara kaktığımızda:

• Tip 2 diyabetlilerle yapılmış bir çalışmada diyet ve diyetle beraber egzersizin insülin duyarlılığı üzerindeki etkisi karşılaştırılmış, günde en az 10000 adım atması istenen egzersiz grubundaki katılımcıların 6-8 hafta sonra insülin dirençlerinde önemli oranda azalma saptanmıştır. 
• Tip 2 diyabetli 59 katılımcıyla yürütülen başka bir çalışmada ise, katılımcılar kontrol ve egzersiz grubu olarak ayrılmış ve egzersiz grubuna haftada üç gün 45 dk yürüme egzersizi verilerek dört ay sonra yapılan ölçümlerde HbA1c (metabolik sonuç) düzeylerinin düştüğü saptanmıştır.

Bu çalışma sonuçları, diyabetle yaşamda egzersizin takip ve tedavideki olumlu etkisini ortaya koymaktadır.

Diyabette Egzersizin Etkisi

Diyabetli bireylerde günlük yaşamın içinde, egzersizin hem bedensel hem de ruhsal sağlığa etkisi nedeniyle birçok olumlu katkısı olur. Bunlar:

• Egzersiz daha az insülin gereksinimiyle kas hücrelerine glikoz girişini arttırarak, kanda glikoz seviyesinin düşmesine ve böylece kan glikoz kontrolüne yardımcı olur.
• Egzersiz sonrası, vücudun kaslarında 1-2 gün artmış insülin duyarlılığı olur. Bu durum insülinin emiliminin daha iyi olması (insülin direncinin azalması) ve o günler için dışarıdan alınan insülin miktarının azalması demektir.
• Egzersiz bireyin ideal kilosunu korumasına yardımcı olur. Böylece kiloyla doğru orantılı olarak artan insülin ihtiyacı ideal seviyelerde tutulabilir.
• Egzersizin ayrıca kalp sağlığı, ruh sağlığı ve genel sağlık açısından birçok olumlu etkisi vardır. 

Diyabetlilerde Egzersiz Öncesi Tıbbi Değerlendirme Gereksinimi

Bazı diyabetli bireylerde (özellikle ileri yaştaki ya da başka sağlık sorunları açısından riskli diyabetlilerde) egzersiz öncesi; ilgili hekim tarafından tıbbi değerlendirme yapılması önemlidir. Bu tıbbi değerlendirme:

• Diyabetlinin yaşı ve glisemik kontrol durumu
• Kalp ve damar sağlığı durumu
• Göz sağlığı, böbrek sağlığı ve beyin damarları sağlığı durumu
• Kas ve iskelet sistemi değerlendirmesi
• Diyabetik ayak muayenesi şeklinde olabilir.

Çünkü bazı sağlık sorunlarına göre egzersizinin yoğunluğu, sıklığı ve egzersiz türü diyabetli bireyden bireye değişebilir. Sağlık risk durumu yüksek diyabetlilerin, mutlaka hekim önerisiyle egzersiz planlaması yapması önem taşır.  

Diyabette Egzersiz Yönetiminde Nelere Dikkat Edilmesi Gerekir?

Diyabetli bireylerin egzersiz esnasında sorun yaşamamaları için, egzersiz sürecini doğru yönetmesi önem taşır. Diyabette egzersiz yönetiminde bazı konulara dikkat edilmesi gerekir:

• Egzersiz erken saatlerde aç karnına ya da yemekten hemen sonra yapılmamalı
• Ana öğün tükettikten ve mümkünse akşam yemeği sonrası 1-2 saat sonra egzersiz planlanmalı
• Diyabet tedavisinde insülin kullanan diyabetliler, egzersiz planladığında hangi bölgeyi (kollar ya da bacaklar) egzersiz esnasında daha aktif kullanacaksa, egzersiz öncesi öğünde o bölgeye insülin uygulamamalı
• Diyabetli mutlaka egzersiz esnasında yanında kan glikoz ölçüm cihazını (şeker ölçümü yapıyorsa) ve diyabetli olduğunu belirten kimlik kartını bulundurmalı
• Diyabetli mutlaka egzersiz esnasında yanında, kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi) durumunun tedavisi için glikoz tablet ya da en az 4-5 tane kesme şekeri bulundurmalı
• İnsülin ve/veya insülin salgılatan hap tedavisi kullanan diyabetliler egzersiz öncesi ve sonrasında mutlaka kan glikoz takibini yapmalı
• Egzersiz öncesi kan glikoz düzeyi 100 mg/dl’nin altındaysa 15 gr karbonhidrat içeren (bir dilim ekmek, bir orta boy meyve vb) öğün alınmalı
• Egzersiz sonrasında 24 saat boyunca kanda glikoz düzeyinde düşüş (hipoglisemi) sorunu yaşanabilir. Bu nedenle daha sık kan glikoz kontrolü yapılmalı
• Kan glikoz düzeyi ≥250 mg/dl ve kanda/idrarda keton pozitif ise bu durum normalleşinceye kadar egzersiz ertelenmeli

Son Söz

Diyabette egzersiz yönetiminde şu önemli konuları da atlamayın mümkünse:

• Egzersiz süresince yeterli miktarda sıvı almaya özen gösterilmeli
• Egzersiz yaparken uygun ayakkabı, uygun çorap ve uygun kıyafetler tercih edilmeli
• Aşırı yorgunluk, baş dönmesi, halsizlik, aşırı terleme, göğüste ağrı, nefes almada zorluk gibi şikayetler hissettildiğinde egzersiz mutlaka sonlandırılmalı
• Diyabet sağlık bakımı ekibiyle iş birliği içinde, diyabette egzersiz yönetimiyle ilgili bireysel planlama yapılmalı

Diyabetle sağlıklı bir yaşam için, diyabette egzersizin öneminin farkında olmak ve egzersiz yönetiminde bilinçli hareket etmek gereklidir. Hareketli yaşam daha mutlu, daha huzurlu ve daha keyifli bir yaşam demektir.

Fotoğraf Canva aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. Yamanouchi K, Shinozaki T, Chikada K, Nishikawa T, Ito K, Shimizu S, et al. Daily walking combined with diet therapy is a useful means for obese NIDDM patients not only to reduce body weight but also to improve insulin sensivity. Diabetes Care. 1995;18:775-778.
2. Negri C, Bacchi E, Morgante S, Soave D, Margues A, Menghini E, et al. Supervised walking groups to increase physical activity in type 2 diabetic patients. Diabetes Care. 2010;33:2333-2335.