İnsülin Direnci Hakkında Bilinmesi Gerekenler

İnsülin direnci hakkında bilgi sahibi olmaya ne dersiniz?

“Aşırı yemek yemiyorum, yine de kilo veremiyorum.”, “Ne yesem yarıyor ve devamlı kilo alıyorum.” ve “Çok sık acıkıyorum ve sürekli yemek yeme gereksinimi hissediyorum.” gibi yakınmalarınız oluyorsa, sizin de insülin direnci sorununuz olabilir.  

İnsülin Hormonu Ne İşe Yarar?

Pankreas, karın bölgesinde midenin hemen altında ve arkasında bulunan bir organdır. İnsülin hormonu, pankreasta bulunan Beta hücrelerinden salgılanan bir hormondur.

İnsülin hormonunun başlıca görevleri şunlardır:

• Kandaki şekerin (glikozun) kas, yağ ve karaciğer gibi dokulara alınmasını, depolanmasını ve kullanılmasını sağlar.
• Vücudun dokularına insülin hormonu sayesinde giren şeker enerji kaynağı olarak kullanılır. Böylece kanda şeker düzeyi, insülin hormonunun etkisiyle düzenlenir.
• Vücutta yağ ve protein mekanizmaları üzerinde de etkili olan bir hormondur.

İnsülin hormonu vücutta bu düzenlemeleri yaparken “insülin reseptörü” denilen bir yapıya bağlanarak etkisini gösterir. Eğer insülin reseptörleri, çeşitli nedenlerle bu hormonunun bağlanmasına izin vermez ise kanda yeterli oranda insülin hormonu olmasına rağmen görevini yapamaz. Bu durumda insülin direnci sorunu yaşanır.

İnsülin direnci hakkında bilgi sahibi olmak, sorunun önüne geçilmesinde önemli bir adımdır.

İnsülin Direnci Nedir?

İnsülin hormonu, vücudun periferik dokularında insüline duyarlılığın azalması nedeniyle görevini yerine getiremez. Bu durumda kandaki şekerin (glikozun) dokulara alınıp enerji olarak kullanımı ve glikojene dönüşümü yetersiz olur. Gelişen bu sorun  insülin direnci olarak tanımlanır. İnsülin direnci sorunu geliştiğinde; vücudun yağ, karaciğer, iskelet ve kalp kası hücreleri insüline yeterince yanıt veremez. İnsülin direncinde kanda insülin miktarı yüksek olmasına rağmen etkili kullanılamaz. 

Kişide insülin direnci geliştiğinde, pankreasın beta hücreleri daha fazla insülin hormonu salgılar. İnsülin hormonunun aşırı salgılanması; kişide açlık hissine, aşırı yeme ve atıştırma eğilimine neden olarak bir kısır döngü oluşturur. Gelişen bu durum peki başka ne gibi sorunlara yol açar:

• Pankreasın insülin rezervleri azalarak kanda dolaşan insülin miktarı artar.
• İnsülin direnci arttıkça, kandaki şekeri dengeleyebilmek amacıyla pankreastan insülin salınımı artar.
• Kanda dolaşımda olan insülin artışına rağmen bu hormonunun glikoz, yağ ve protein metabolizmasındaki var olan etkisi (işlevi) azalır.

İnsülin direnci sorunu yaşanmasının başlıca nedenleri şunlardır; karın çevresi yağlanmasıyla birlikte gelişen kilo sorunu, hareketsiz yaşam tarzı, sigara kullanımı, stresli yaşam tarzı, sağlıksız beslenme alışkanlığı. Ailesinde insülin direnci sorunu ya da tip 2 diyabet hastalığı bulunan kişiler de, genetik faktörlerin etkisiyle bu soruna daha yatkındır.

İnsülin Direncinin Belirtileri

İnsülin direnci sorunu yaşayan kişilerde görülen bazı belirtiler şu şekildedir:

• Kişinin bel çevresinin genişlemesi (ideal bel çevresi ölçüsü kadınlarda 80 cm altında ve erkeklerde 94 cm altında olmalı)
• Hızlı kilo artışı ve kilo verememe sorunu
• Sürekli açlık hissetme, sık tatlı yeme isteği ve midede kazınma hissi
• Yemek öğünü sonrası (unlu, şekerli, yağlı vb.) üzerine ağırlık basması hissi, uyku hali, konsantrasyon güçlüğü, baş ağrısı yaşanması
• Yemeklerden sonra terleme, ellerde titreme ve baygınlık hissetme
• Yorgunluk ve halsizlik hissi
• Koltuk altında ve boyun bölgesinde esmerleşme ya da kararma
• Kadınlarda adet düzensizliği sorunu yaşanması

İnsülin Direnci Sağlığı Nasıl Etkiler?

İnsülin direnci sorunu, kişinin sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle kişiye insülin direnci teşhisi konulduğunda, mutlaka yaşam tarzı değişikliğine gitmesi de önerilir. Kişi kilo aldıkça özellikle karın çevresinde artan yağ oranı, insülin hormonunun duyarlılığını azaltır. Bu durumda pankreastan daha fazla insülin hormonu salgılanır, ama hormonun işlevi azalır. Kişide bu sorunun gelişmesi, tip 2 diyabet hastalığı açısından da risk oluşturur.

İnsülin direncinin diğer olumsuz etkileri ise; kan yağları değerlerinin bozulması, karaciğer yağlanması, yüksek tansiyon, kalp-damar sağlığının bozulması ve genç kadınlarda polikistik over sendromu gelişmesi şeklindedir.

İnsülin direncinin bir diğer etkisi ise, metabolik sendrom sorunudur. Metabolik sendrom; kişide insülin direnciyle birlikte, şişmanlık, yüksek tansiyon, kan yağları değerlerinin bozulması ve damarlarda tıkanıklık gibi sağlık sorunlarının birlikte görülmesidir.

İnsülin Direnci Sorunu Tedavisi Nasıl Olur?

İnsülin direnci sorunu gelişen kişinin öncelikle tıbbi açıdan değerlendirilmesi önemlidir. Kişinin kanında bakılan bazı testlerle insülin direnç seviyesi ölçülür.

İnsülin direncinin tedavisi; kişinin yaşı, cinsiyeti, başka hastalıklarının olup olmadığı, beslenme alışkanlığı, fiziksel aktivite düzeyi ve yaşam şekline göre o kişiye özgü planlanır.

Sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsenmesi insülin direnci, şişmanlık ve tip 2 diyabet gibi sağlık sorunlarının önlenmesinde oldukça önemlidir. İnsülin direncine tedavi yaklaşımında; medikal tedaviyle birlikte mutlaka kişinin sağlıklı yaşam tarzını benimsemesi ve davranış değişikliğine gitmesi  hedeflenir.

Kişinin sağlıklı yaşam için davranış değişikliğinin sağlanmasında izlenecek adımlar şu şekilde olur:

• Kişiye özgü uygulanabilir nitelikte sağlıklı, yeterli ve dengeli bir beslenme planı sürdürülmesi
• Öğünlerde besinlerin yavaş ve daha fazla çiğnenerek tüketilmesi
• Hazır gıda tüketiminden ve atıştırma alışkanlığından kaçınılması
• Kişiye uygun düzenli bir egzersiz programıyla, aktif bir yaşam sürdürülmesi
• Kilo verme hedefinde vücut ağırlığının altı ayda ortalama %5-10’unun azaltılması ve ideal kilo kontrolünün sağlanması
• Bel kalınlığı ölçülerinin kadınlarda 80 cm altında ve erkeklerde 94 cm altında tutulması
• Sigara gibi zararlı maddelerden uzak durulması
• Sağlıklı ve kaliteli uyku alışkanlığı kazanılması
• Yaşanan stres durumunun etkili yönetilmesi
• Tıbbi kontrollerin ihmal edilmemesi

Fotoğraf Canva aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. Işıldak M, Güven GS, Gürlek A. Metabolik sendrom ve insülin direnci.  Hacettepe Tıp Dergisi. 2004; 35:96-99.
2. American Heart Association. What is metabolic syndrome? 2015.
3. İslamoğlu Y., Koplay M., Sunay S., Açıkel M. Obezite ve metabolik sendrom. Tıp Araştırmaları Dergisi. 2008; 6 (3) :168 -174.