Diyabetlinin Güçlendirilmesi Amacıyla Web Tabanlı Müdahaleler

Diyabetlinin güçlendirilmesi, diyabet öz yönetimi desteğinde önemli hedefler arasındadır. Diyabetle yaşamda güçlü olmak, diyabet yönetiminin bireyin kendi kontrolünde olması demektir. Diyabet öz yönetiminde sergilediği başarı, diyabetlinin öz bakım gücünü yansıtır.

Diyabet ömür boyu süren bir yaşam yolculuğudur. Diyabet beraberinde getirdikleriyle yaşam kalitesini etkileyen ve diyabet öz yönetimi sorumluluğu gerektiren kronik bir hastalıktır.

Diyabetle sağlıklı bir yaşam için, diyabetli bireyin hastalığını yönetme becerisi kazanmış olması ve ömür boyu sorumluluk üstlenmesi gerekir. Diyabetle yaşamda diyabetlinin güçlü olması kendi yaşamının kontrolünü eline alması demektir.

Diyabet hayatına girdiği kişiden öncelikle yaşam tarzı değişikliği ve hastalığa uyum bekler. Diyabetli bireyin yaşam tarzında yapacağı tüm değişimler için, kendi kararlarını özgür iradesiyle verebilmesi oldukça önemlidir. Diyabetlinin kişilik yapısı, sorumluluk bilinci, motivasyonu, kararlılığı, sağlık inancı ve yaşam beklentisi gibi etkenler diyabetle yaşamını etkiler. Bu nedenle diyabetli bireyin öncelikle yaşamında değişimi istemesi ve sorumluluk üstlenmesi gerekir. Diyabet sağlık bakım ekibi ve diyabet eğitim hemşiresi ise diyabet bakım ve takip sürecinde; diyabet öz yönetim desteğinde bulunarak diyabetliyi güçlendirir.

Diyabetlinin güçlendirilmesi amacıyla kimi zaman sağlık profesyonelleri tarafından, web tabanlı müdahaleler de tercih edilebilir.

Diyabetlinin Güçlendirilmesi Neden Önemli?

Diyabet, bireyin öz yönetim becerisi kazanmasını gerektiren ve birey merkezli bakımın rol oynadığı kronik bir hastalıktır. Diyabetlinin güçlendirilmesi, bireyin hastalık yönetiminde kendi kontrolünü eline almasıyla öz bakım kalitesinin yükselmesi demektir.

Diyabetlinin güçlendirilmesinin başlıca kazanımları ise şunlardır:

• Yaşam kalitesini arttırır.
• Diyabetle yaşama uyumu arttırır.
• Özgüven gelişimini sağlar.
• Diyabetle yaşamda sorunlarla etkili baş etme yeteneği kazandırır.
• Diyabetlinin öz bakım becerilerini arttırır.
• Olumlu davranış değişimi kazandırır.
• Diyabet tedavi uyumunu iyileştirir.
• Diyabet sağlık bakım ekibinin mesleki doyumunu arttırır.

Diyabetlinin güçlendirilmesi sürecinde; eğitim, danışmanlık, dinleme ve etkili iletişim sağlama, güven ilişkisi ve işbirliği sağlama, diyabetliye beceri kazandırma, ortak hedefler belirleme, gerektiğinde ilaç/ malzeme temini yardımında bulunma gibi yaklaşımlar yer alabilir. Diyabetlinin güçlendirilmesinde diyabetli bireyi çevresiyle bir bütün olarak ele almak gerekir.  

Diyabetlinin Güçlendirilmesinde Tedavi Uyumunun İyileştirilmesi

İnternet geniş yelpazede sunduğu imkânlarla sağlıkla ilgili önemli bir bilgi kaynağıdır. Web tabanlı uygulamalar tip 2 diyabetin önlenmesi ve yönetimini kolaylaştırmak amacıyla sağlık davranışı değişikliği müdahaleleri için uygun araçlardan biridir. Son yıllarda internetin var olan potansiyelleriyle dünyada web tabanlı eğitim programları, kronik hastalıkların önlenmesi ve yönetilmesinde sıklıkla tercih edilir. İnternet ayrıca diyabet gibi kronik hastalıklarda, tedaviye uyumu iyileştirmek amacıyla da geniş imkânlar sunar.

Diyabette tedavi uyumunun iyileştirilmesinde web tabanlı müdahaleler başlıca:

• Etkileşimli bilgi sağlama
• Hedef belirleme ilkelerini uygulama
• Diyabet izlem araçlarını kullanma
• Risk davranışlarını belirleme
• Eğitimde görsel destek kullanma
• Farkındalık, motivasyon ve eylem planlama amaçlı sağlık davranışı değişikliği aşamalarına odaklanma şeklinde olabilir.

Diyabetlinin Güçlendirilmesi Temelli Diyabet Öz Yönetim Desteği

Diyabet; sağlık sonuçlarını ve yaşam kalitesini iyileştirmek için, sürekli tıbbi bakım ve öz yönetim gerektiren kronik bir hastalıktır. Diyabetli bireylerden, hastalık yönetimi sürecinde öz bakımlarında aktif rol oynamaları ve sorumluluk üstlenmeleri beklenir.

Diyabetle yaşam beslenme, egzersiz, ilaç uygulamaları, kan şekeri izlemi ve kaydı şeklinde; diyabet bakım ve tedavi aşamalarında özellikle diyabetlinin sorumluluk üstlenmesini gerektirir. Diyabetlinin bakım ve tedavisini kendi kendine yönetmesi ise diyabet öz yönetimi olarak tanımlanır.

Diyabet öz yönetimi eğitimi sürecinin; diyabetli bireyin öncelikleri, sağlık inancı, hastalık algısı, yaşam beklentisi, yaşama dair ilgi ve kaygıları dikkate alınarak diyabetliyle işbirliği içerisinde sürdürülmesi gerekir.

Diyabet eğitim programları diyabetlilere ve yakınlarına, öz yönetim sürecinde uygun kararlar verebilmelerinde gerekli bilgi ve beceriyi kazandırmayı hedefler.

Diyabet öz yönetimi eğitimiyle diyabetli birey:

• Diyabetle yaşamda kalmayı öğrenerek farkındalık kazanır.
• Diyabet hastalılığına dair kendi kendine bakım için gerekli bilgi, beceri ve yeteneğini geliştirir.
• Diyabet öz yönetim sürecinde kendini değerlendirebilir.
• Diyabetle yaşamda problem çözme ve başa çıkma becerilerini öğrenip uygular.
• Diyabetle yaşama aktif katılım gösterir ve yaşamının sorumluluğunu üstlenir.

Diyabet Öz Yönetim Desteğiyle Diyabetlinin Güçlendirilmesinde Web Tabanlı Müdahaleler

Diyabet öz yönetimi desteğinde kimi zaman mobil uygulamalar önemli rol oynar. Dijital diyabet öz yönetim destek kaynağı olarak mobil uygulamalar; diyabetlilerin aktif olarak kendi koşullarını yönetmelerinde ve sağlık sonuçlarını iyileştirmelerinde katkı sağlayan araçlardır.

Diyabet öz yönetiminde mobil uygulamaların katkıları şunlardır:

• Kan şekeri takibi
• İlaç takibi
• Kilo verme desteği
• Karbonhidrat sayımı
• Bolus insülin hesaplayıcıları
• Online diyabet eğitimi

Yapılan çalışmalarda; diyabetliler tarafından kullanılan mobil uygulamaların metabolik kontrol düzeylerini orta düzeyde iyileştirdiği, öz bakım algısını güçlendirdiği ve hipoglisemiyle baş etmede diyabetlinin özgüvenini geliştirdiği görülmektedir.

Mobil uygulamaların çoğu, özürlülerin kan şekeri izleme sıklığı, karbonhidrat kaydı ve karbonhidrat miktarları, fiziksel aktivite, ağırlık ve kan basıncı için hedefler belirlemesine izin verir.

Teletıp hizmeti, genellikle uzaktan iletişim teknolojilerini kullanan sağlık uzmanları tarafından sağlanan sağlık hizmetleri olarak tanımlanır. Diyabet alanında teletıp hizmeti hastanede ayakta tedavi ziyaretlerine olan ihtiyacı azaltabilir. Uzaktan hasta takibine imkân sağlayarak gereksinim dışı yüz yüze ziyaretleri azaltır. Teletıp hizmetinin ayrıca hasta sağlık sonuçlarını iyileştirme, sağlık hizmetlerine erişim ve sağlık bakım maliyetlerini azaltma potansiyeli gibi katkıları da vardır.

Bugün diyabet alanında; diyabet tedavisini yönetmek için tasarlanmış, bir klinik karar destek sistemi olarak çalışan özel web tabanlı teletıp hizmetleri bulunmaktadır. Bunlar otomatik olarak diyet tedavisi değişiklikleri önerir. İnsülin tedavi ihtiyacını belirler ve doktorlara insülin dozu değişiklikleri önerir. Böyle bir hizmetle diyabetli; şekeri kontrol verilerini Bluetooth bağlantısıyla glikoz ölçüm cihazından sisteme yükleyebilir. Ketonüri, diyete uyumsuzluk ve insülin tedavisini manuel girilebilir. Sistem verileri otomatik olarak analiz ederek, veri yüklemesinden sonra anında geri bildirim verir. Bunun dışında uygulama diyabetliye karbonhidrat alımları ile ilgili beslenme tavsiyesi vererek, diyabetlinin insülin tedavi ihtiyacı geliştiğinde hekimine bilgi verir.

Diyabetlinin Güçlendirilmesinde Diğer Web Tabanlı Müdahaleler

Diyabet ömür boyu süren zorlu bir yolculuktur. Diyabet eğitim süreciyse bu yolculuğun önemli bir parçasıdır.

Diyabet eğitimi sürecinde; diyabetlinin yaşam boyu öğrenme alışkanlığı kazanması, onu güçlendirir, hastalığına ve tedaviye uyumunu arttırır. Diyabetlinin hastalık hakkında kazandığı bilgi, beceri ve deneyimleri kendine olan güvenini ve inancını güçlendirir.

Diyabetliler için kullanılabilecek başlıca öğrenim yaklaşımları; örgün öğrenme, bireysel ya da grup eşliğinde öğrenme, oyun tabanlı öğrenme, mikro öğrenme, benzeşim/simulasyon aracılığıyla öğrenme, arttırılmış gerçeklik ya da sanal gerçeklik aracılığıyla öğrenme, uzaktan öğrenme, elektronik öğrenme ya da çevrimiçi öğrenme, problem tabanlı öğrenme ve yaşam boyu öğrenmedir. Yaşam boyu öğrenmeye katkıda bulunan araçların başında da web bloglar gelir.

Diyabet Eğitiminde Web Tabanlı Uygulama Olan Blogların Diyabetliler İçin Katkıları

Diyabet eğitim desteğinde bir web tabanlı uygulama olan blogların diyabetlilere başlıca katkıları şu şekilde sırlanabilir:

• Diyabetlilerin/yakınlarının eğitiminin ve yaşam boyu öğrenmelerinin desteklenmesi
• Diyabetlilerin öz yönetiminin desteklenmesi
• Diyabetlilerin bakım kalitesinin arttırılması
• Diyabetlilerin güçlendirilmesi
• Diyabetlilerle ve yakınlarıyla, diyabet hemşiresi arasında etkileşimin arttırılması

Teknolojik yeniliklere paralel olarak, sağlık bakım hizmetlerinde insansı robot teknolojileri de hızla gelişmektedir. İnsansı robotlar; etkileşim kurmak, motive etmek, koçluk yapmak, eğitmek, destek sağlamak, iletişimi kolaylaştırmak, performansı izlemek ve sağlık rejimine uyumu iyileştirmek amacıyla sosyal ve duygusal özelliklerden yararlanmak üzere tasarlanmış araçlardır. İnsansı robot destekli müdahalelerin, diyabetli çocuklara fayda sağlayabilecek yeni ve heyecan verici bir alan olduğu görülür.  Bu alanda mevcut çalışmaların sonuçları, insansı robotların diyabet yönetiminde; duygusal, deneyimsel, ilişkisel, bilişsel ve davranışsal etkileriyle olumlu olabilecek rollerini ortaya koymaktadır. Bu konuda henüz insansı robot destekli müdahalelerin sağlık sonuçları üzerindeki etkinliğini değerlendirmeye yönelik sağlam kanıtlar sınırlıdır.

Fotoğraf Nick Morrison ve Unsplash,

Video Canva aracılığıyla

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. R.M. Anderson, M.M. Funnell. Patient empowerment: reflections on the challenge of fostering the adoption of a new paradigm. Patient Education and Counseling 57, 2005; 153-157.
2. Olgun N, Ulupınar S, Hasta güçlendirme ve diyabetli bireyin güçlendirilmesi. Diyabet Forumu, 2004; 1(1): 57-65.
3. A.P. Cotter, N. Durant, A.A. Agne, A.L. Cherrington. Internet interventions to support lifestyle modification for diabetes management: a systematic review of the evidence.J. Diabetes Complicat. 2014; 28 (2): 243-251.
4. R.E. Glasgow, D. Kurz, D. King, J.M. Dickman, A.J. Faber, E. Halterman, et al. Outcomes of minimal and moderate support versions of an internet-based diabetes self-management support program. J. Gen. Intern. Med., 25 (12) (2010), pp. 1315-1322.
5. J. Worswick, S.C. Wayne, R. Bennett, et al. Improving quality of care for persons with diabetes: An overview of systematic reviews—What does the evidence tell us? Syst Rev, 2 (2013), p. 26.
6. Diabetes Canada Clinical Practice Guidelines Expert Committee. Diabetes Canada 2018 clinical practice guidelines for the prevention and management of diabetes in Canada. Can J Diabetes, 42 (Suppl. 1) (2018), pp. S1-S325
7. N. Pérez-Ferre, M. Galindo, M. Dolores Fernández, V. Velasco, I. Runkle, M. José de la Cruz, et al. The outcomes of gestational diabetes mellitus after a telecare approach are not ınferior to traditional outpatient clinic visits. Int J Endocrinol. 2010.
8. J.M. Kahn.Virtual visits—confronting the challenges of telemedicine.N Engl J Med, 372 (18) (2015 Apr 30), pp. 1684-1685.
9. J. Azeta, C. Bolu, A.A. Abioye, F.A. Oyawale. A review on humanoid robotics in healthcare. In MATEC Web of Conferences. 2017.
10. L.D. Riek. Healthcare robotics.Communications of the ACM, 60 (11) (2017), pp. 68-78.
11. A. Choudhury, H. Li, C. Greene. Humanoid robot-application and influence.Int. J. Appl. Sci. Res. Rev., 5 (4) (2018), pp. 1-15.