Ayurveda Bilgileri Işığında Bünye Tipimizi Keşfedelim
Kadim öğretileriyle Ayurveda bilgileri, sağlıklı bir yaşam için doğal varoluş halimizle uyum ve dengeyi korumamız gerektiğini bize hatırlatır. Doğduğumuz anda sahip olduğumuz fiziksel ve zihinsel bünye tipimiz, ne yazık ki başta çevresel etkilerle zamanla bozulmaktadır. Beraberinde beslenme alışkanlıklarımız başta olmak üzere, günlük rutinlerimizin de etkisiyle bu dengeyi zamanla kaybediyoruz. Bu durum sağlığımızın, mutluluğumuzun ve yaşamda iyi olma halimizin olumsuz etkilenmesine zemin hazırlamaktadır.
Ayurveda bilgileri ışığında prakruti olarak nitelendirilen, baskın dosha dağılımınızla fiziksel ve zihinsel bünye tipimizi belirleyebiliriz. Bu farkındalıkla hangi etkenlerin doğal dengemizi etkileyebileceğini de öngörerek, bütünsel sağlığımızı koruyarak iyi olma halimizi destekleriz.
Bu yazıda Ayurveda’nın kökeni, beş temel prensibi ve doshalar hakkında farkındalık kazanarak, kendi bünye tipinize yönelik keşfe çıkabilirsiniz.
Kadim Kökeniyle Ayurveda
Ayurveda MÖ 2. yüzyıldan beri var olan geçmişiyle en eski geleneksel tıp sistemi olmakla birlikte, kadim bilgelikle harmanlanmış sağlıklı yaşam bilimidir. Ayurveda’nın temelleri “Vaisheshika” olarak bilinen Hindu felsefi öğreti okullarına ve “Nyaya” ismiyle bilinen mantık okulları tarafından atılmıştır. Vaisheshika ekolü tedavi için sağlığı bozulan bireyin patolojik durumuyla ilgili çıkarımlar elde etmenin önemine değinmiştir. Nyaya ekolü ise tedavi öncesi sağlığı bozulan bireyin genel durumuyla birlikte, hastalık durumu hakkında kapsamlı bir bilgiye sahip olmanın önemini savunan öğretileri benimsemiştir.
Bütünsel sağlığımızı koruyarak, potansiyelimizi en yüksek düzeyde kullanırız kadim ayurveda bilgilerinin ışığında. Fiziksel, ruhsal ve zihinsel bedenlerimizle ahengi yakalayarak, doğayla ve mevsimlerin ritmiyle uyumu yakaladığımız bir yaşam anlayışını bize kazandırır ayurveda yaşam bilimi.
Kendimizi her yönümüzle tanıyarak, hastalıkları nasıl yarattığımızı anlama yolculuğuna çıkarız Ayurveda’nın kadim bilgileri ışığında. Zihin ve beden yapımızı anlayarak, kendi doğamızla ve çevremizle nasıl bir iletişim kurduğumuzu keşfederiz bu yolculukta.
Kişisel bir keşif yolculuğuna davette bulunan ayurveda; daha sağlıklı, doyumlu ve mutlu bir yaşama açılan kapının anahtarlarını bize sunar. Ayurveda ilminin temel ilkelerini hayatımıza dahil ederek, yaşam kalitemizi ayrıca destekleriz. Öyleyse Ayurveda sisteminin temel prensiplerine gelin birlikte göz atalım.
Ayurveda Sisteminin Beş Temel Prensibini ve Doshaları Tanıyalım
Yaratılışın tüm prensipleriyle birlikte fiziksel, ruhsal ve zihinsel bedenlerimizi; Ayurveda ilminin kazandırdığı bakış açısıyla anlamak istiyorsak önce evrenin yaratılışının özünde bulunan beş büyük element kavramını anlamamız gerekir. Evrende bulunan tüm organik ve inorganik maddeler eter – boşluk (akasha), hava (vayu), ateş (tejas), su (jala) ve toprak (prithivi) elementlerinden oluşur. Bunlar evrendeki tüm maddelerin yaratılışındaki aşamalarını ve hallerini temsil eden başlıca elementlerdir. Ayurveda’da “Pancha Mahabhoota” olarak adlandırılan bu beş elementin, vücudumuzun üç temel mizacını da farklı kombinasyonlarda oluşturduğuna inanılır.
Bu beş elementin doğum anında kişinin bünyesinde kendini gösterme biçimleri belli faktörlere göre değişkenlik gösterir. Annenin nerede hamile kaldığı, doğumun nerede gerçekleştiği ve doğum anında gökyüzünde gezegenlerin nasıl hizalandığı belirleyici önemli etkenlerdir. Bununla birlikte gebe kalındığında anne babanın ruh hallerinin, öncesinde neler yediklerinin ve geçmiş yaşamlarının bu elementlerin bünye tipindeki dağılımını yine belirlediği düşünülür.
“Vata Dosha”, “Pitta Dosha” ve “Kapha Dosha” olarak nitelendirilen bu üç mizaç topluca “Tridoshalar ” olarak adlandırılır. Tridoshalar’ın her bir ana doshası, yine beş alt dosha ile birlikte vücudun temel fizyolojik fonksiyonlarının kontrolünden sorumludur. Doshalar fiziksel ve zihinsel bedenlerimizin birleşmesi sonucunda oluşan, bünye tipimizi de belirleyen en önemli unsurlardır.
Ayurveda bilgilerine göre; Vata Dosha vücudumuzda değişim ve hareketten sorumlu olup hücresel taşımacılığı sağlar. Vücutta elektrolit dengesini korurken, atık ürünlerin atılımını sağlar. Etkisi kuruluk ile artar. Pitta Dosha vücudumuzda dönüşüm sağlayan metabolik işlemlerden sorumlu olup vücut sıcaklığını, optik sinir koordinasyonunu, açlık ve susuzluk yönetimini düzenler. Etkisi vücudun ısı koşullarıyla ağırlaşır. Kapha Dosha vücudumuzda koruma ve istikrar sağlamadan sorumlu olup, eklemlerin düzgün çalışması için yağlama sağlar. Etkisi tatlı ve yağlı yiyecekler nedeniyle artar.
Ayurveda yaşam bilgileri bütünsel sağlığın korunması için bünye tipimizi oluşturan baskın doshamızla birlikte; üç dosha ve diğer faktörler arasında kurulan dengenin önemini vurgular. Ayurveda’ya göre üç dosha arasında yaşam tarzı seçimlerimiz ya da çevresel koşullarımız nedeniyle dengesizlik oluştuğunda; fiziksel ve zihinsel dengemizi etkilemesiyle sağlığımızın bozulması da söz konusu olabilir. Beraberinde yaşamda iyi olma halimiz de bu durumdan etkilenir.
Ayurvedik Bünye Tipi Özellikleri Nelerdir?
İnsanın tüm biyolojik süreçlerini yöneten üç ayrı doshanın birbiriyle ahenk halindeki durumu, fizyolojimizdeki dengeyi ve sağlığımızın temelini oluşturur.
Sanskritçe dilinde “hareket ettiren” anlamına gelen Vata hava ve boşluğun hareketliliğine sahiptir. Vücuttaki kimyasal ve metabolik dönüşümlerden sorumlu olan Pitta ateşin enerjisine sahiptir. Sanskritçe dilinde “birlikte tutan” anlamına gelen Kapha ise toprağın durağanlığına ve katılığına sahiptir.
Ayurveda sistemine göre; üç ayrı dosha belli oranlarda vücudumuzun ve zihnimizin bütününe nüfuz ederek bünye tipimizi oluşturur. Sahip olduğumuz doshaya göre bünye tipimiz sağlığımızın bozulması durumunda hastalığa karşı direncimizi, çevreye tepkilerimizi, zihinsel özelliklerimizi ve duygusal eğilimlerimizi de belirler.
Bazı ayırt edici özellikleriyle aşağıdaki üç ayrı doshaya göre bünye tipiniz konusunda farkındalık kazanabilirsiniz.
Vata Dosha Özellikleri:
Coşkulu ve canlı bir kişilik yapısı vardır. Vücut yapısı ince, uzun ve düşük ağırlıktadır. Saçları kıvırcık, kırılgan veya kabarıktır. Cildi kuru, soğuk ve incedir. Gözleri küçük ve hareketlidir. Kemik yapısı çok esnek değildir. Vücut ısısı düşük ve üşüme eğilimdedir. Uykusu sıklıkla bölünür ve uyuma güçlüğü çekebilir. Uçma, atlama, koşma ve tırmanma içerikli rüyalar görebilir. Tedirgin, endişeli ve kararsızlığa meyillidir. İşler ters gittiğinde kendini suçlama eğiliminde olabilir. Yemek saatleri düzensiz olabilir ya da yemek yemeyi unutabilir.
Pitta Dosha Özellikleri:
İkna kabiliyeti yüksek, lider ruhlu, istekli ve çabuk sinirlenmeye yatkın bir kişilik yapısı vardır. Normal kiloda, orta yapılı ve ortalama kas gelişiminde bir vücut yapısına sahiptir. Yoğun, keskin ve delici bakışlara sahiptir. Genelde kahverengi, gri ya da yeşil göz rengine sahip olabilir. Esnek ve gevşek eklemleri vardır. Vücut ısısı sıcak ve terlemeye meyillidir. Kendine ve başkalarına karşı sabırsızdır. Saçları erken beyazlama ve dökülme eğilimindedir.
Kapha Dosha Özellikleri:
Güçlü, dayanıklı ve geniş bir vücut yapısı vardır. Fazla kilolu olmaya eğilimi olabilir. Kalın telli, gür ve dalgalı saçları vardır. Büyük, hoş ve sıcak bakmaya eğilimli gözleri vardır. Kalın, nemli ve pürüzsüz bir cildi vardır. Eklemleri büyük, kaslı ve kuvvetlidir. Kolaylıkla kilo almaya meyillidir. Derin ve uzun süreli uyuma eğilimi vardır. Stres altında içe kapanma eğilimi olur. Uyumlu ve kolay geçinilen bir kişilik yapısı vardır.
Doğuştan sahip olduğunuz baskın dosha dağılımınızla fiziksel ve zihinsel bünye tipiniz hakkında daha kapsamlı bilgi almak için, ayrıca bir wellbeing uzmanından danışmanlık desteği alabilirsiniz. Ayrıca wellbeing uzmanıyla danışmanlık sürecinizde, hangi doshalarınızda dengesizlik yaşadığınıza dair Vikruti Dosha Testinizi yaptırabilirsiniz.
Kaynaklar
- Jaiswal Y.S., Williams L.L. (2017). A glimpse of Ayurveda – The forgotten history and principles of Indian traditional medicine. Journal of Traditional and Complementary Medicine, 7 (1): 50-53.
- Gerson S. Ayurveda. Mona Kitap. Alfa Yayın Grubu, 2017
- Allmendinger U. Ayurveda. Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş., 2017
- https://www.dailywellbeing.shop/tr/ayurvedik-bunye-tipleri Erişim tarihi: 20.07.2025
