Kadim Tarihi ile Geçmişten Günümüze Ayurveda

Ayurveda Hindistan’a varan kökeniyle ve geleneksel uygulamalarıyla, uzun bir geçmişe sahip sağlık ve şifa sistemidir.

Sanskrit dilinde Ayurveda kelimesi köken olarak; yaşam anlamına gelen “Ayur” kelimesiyle, bilgi veya bilim anlamları taşıyan “Veda” kelimelerinin birleşimiyle türetilmiştir. Bu bağlamda Ayurveda “yaşam bilimi” anlamına gelir. Ayurveda yaşamı anlayarak, yüksek potansiyelde yaşama sanatı olarak da görülür.

Ayurveda’nın Tarihçesine Baktığımızda

Ayurveda’nın kadim tarihi 5.000 yıl öncesine kadar uzanır. Bazı kaynaklara göre daha da uzak geçmişi olduğu düşünülür. Ayurveda Hindistan’da yaşayan bilge Rishi’ler tarafından aktarıldığına inanılan kadim bir bilgi sistemidir. Sağlıklı ve dengede uzun yaşamanın derin sırlarını temelinde barındırır.

Ayurveda’ya ait en eski yazılı belgeler, eski Hint bilgeliğinin izlerini taşır. Bu belgelerin Hindistan ve çevresindeki kültürlere ait kutsal metinler olduğu bilinir. Daha ileriki dönemlerde ise Ayurveda’nın temelleri Upanishad’lar, Brahmanalar ve Aranyakalar gibi eserlere dayanır.

Ayurveda’ya dair geleneksel bilgiler genelde üç ana kaynağa dayanır. Ayurveda’yla ilgili ilk yazılı bilgiler kutsal Veda metinleridir. Sonrasında tıbbi tedavi bilgilerinin yer aldığı “Charaka Samhita” ve cerrahi tekniklerle ilgili bilgileri içeren “Sushruta Samhita” yer alır. Bunların dışında “Ashtanga Hridayam” gibi metinler de yazılı eserler arasındadır. Ayurveda bilgilerinin bir diğer kökeniyse, hekimlerin hastalarıyla yaptığı ileri düzey çalışmaları ve tedavi teknikleriyle ilgili pratik deneyime dayalı bilgilerdir.  

Temel Prensipleriyle Ayurveda

Doğanın ve insanın evrende birbirine bağlı olduğu inancından köken alır Ayurveda felsefesi. Temel öğretilerinin kökenini ise Hint felsefesi oluşturur. İnanışa göre, tüm varoluşun temelinde eril ve dişil enerji olarak kendini gösteren evrensel ve kozmik bir bilinç yatar. Var olan her canlının da bu iki enerjiyi bünyesinde taşıdığı düşünülür. Varoluşun da temelini oluşturan bu iki bilincin yansıması sonrası kozmik zekâ, ardından kişisel zekâ ve ego ortaya çıkmıştır. Ardından zihinsel becerilerle birlikte, duygusal ve motor beceriler oluşmuştur.

Ayurveda’nın temel prensipleri arasında dünyamızın ve bizim yapı taşlarımızı oluşturan eter (boşluk), hava, ateş, su ve toprak elementleri gelir. İçinde bulunduğumuz çevreyle birlikte fiziksel ve zihinsel bedenlerimizde bu beş element belli oranlarda bulunur.

Fiziksel yapımızı toprak elementi oluşturur. Hareket ve dolaşımımızdan eter ve hava elementi sorumludur. Dönüşüm ve metabolizmamızdan ateş elementi sorumludur. Yapışkanlık özelliğiyle sindirim sularımızı ve salgılarımızı ise su elementi oluşturur. Bu beş elementin benzersiz kombinasyonu, fiziksel ve zihinsel bedenlerimizin birleşmesi neticesinde “dosha” olarak da bilinen bünye tipimizi belirler.

Fiziksel ve zihinsel bedenlerimizin birleşimiyle, bünye tipimizi de oluşturan üç temel dosha şunlardır:  

1. Vata Dosha: Hava ve eter elementiyle ilişkili olup hareket, yaratıcılık ve sinir sistemiyle bağlantılıdır.
2. Pitta Dosha: Ateş ve su elementiyle ilişkili olup sindirim, metabolizma ve enerji üretimiyle bağlantılıdır.
3. Kapha Dosha: Su ve toprak elementiyle ilişkili olup yapı, kuvvet, bağışıklık ve istikrar ile bağlantılıdır.

Geleneksel Ayurveda tıbbına göre her insan, bu üç doshanın belirli bir kombinasyonuna sahiptir.

Ayurvedik bilgilere göre; fiziksel, zihinsel ve ruhsal bedenlerimizle birlikte, çevremizle uyum ve dengeyi korumamız sağlıklı yaşamın temelini oluşturur. Ayurveda uygulamalarının amacı, bu dengeyi sağlayıp sürdürülebilir kılarak bütünsel sağlığımızı ve iyi olma halimizi korumamızdır.

Geleneksel Ayurveda Uygulama Alanları Nelerdir?

Yalnızca bir tedavi yöntemi olmasının ötesinde Ayurveda, bir yaşam felsefesi olarak kabul edilir. Temelde sağlıklı bir yaşam sürdürmeyi hedeflemekle birlikte; bedeni, zihni ve ruhu dengede tutmayı amaçlar. Ayurvedik uygulamaların temel hedefi; insanın beden, zihin ve ruh bütünlüğüyle uyum ve dengeyi yakalaması desteklenerek sağlığının korunması ve iyileştirilmesidir. Bu bağlamda Ayurvedik uygulamalar daha sağlıklı, doyumlu, mutlu ve huzurlu bir yaşamın yol haritasını bize sunar. 

Ayurvedik uygulamalarla beden ve zihin bünye tipine göre, sirkadiyen ritimlere uygun beslenmeyle bağışıklık sisteminin ve sindirim sistemi sağlığının desteklenmesi hedeflenir.  Bununla birlikte şifalı bitkiler, baharatlar ve otlar beslenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Günlük meditasyon uygulamaları ve pranayama nefes teknikleri de bütünsel sağlığın ve iyilik halinin desteklenmesinde kullanılır. Sirkadiyen ritme göre uyku gereksiniminin karşılanmasıyla birlikte, Yoga ilminden mutlaka faydalanılır. Enflamasyon önleyici kapsamlı detoks teknikleri ve aromaterapi yağlarıyla masaj teknikleri yine Ayurvedik uygulamalardır. Duyuları şifalandırma teknikleri de sıklıkla kullanılır.

Modern Dünyamızda Ayurveda’nın Kullanımı

Günümüzün modern dünyasında Ayurveda, modern tıp bilimiyle birleşerek daha geniş kitlelere ulaşmıştır. Geleneksel Ayurveda tıbbı uygulamaları günümüzde batıda oldukça kabul görür. Bütünsel ve koruyucu sağlık yaklaşımıyla, modern batı tıbbının tedavi yöntemlerini tamamlayıcı niteliktedir.

Şunu da ayrıca belirtmek gerekir ki; Ayurveda tıbbının bazı uygulamaları hala geleneksel yöntemlere dayanır. Modern tıp topluluğunda bu durumun kimi zaman tartışmalara neden olduğu görülür.

Sonuç olarak, Ayurveda’nın kadim tarihi sadece Hindistan ile sınırlı değildir. Günümüzde dünya genelinde, kültürel ve tıbbi miras olarak oldukça önemli bir sağlık sistemidir. Özellikle fiziksel, zihinsel ve ruhsal boyutlarıyla sağlığa bütünsel yaklaşım tarzı ve sağlığın korunmasına yönelik teknikleri Ayurveda’nın önemini gün geçtikçe arttırır.

Sorumluluk Reddi Beyanı: Bu sitede sunulan içerikler ve materyaller sadece bilgilendirme amaçlıdır. Paylaşımlar tıbbi hizmet, tıbbi talimat veya tıbbi öneri olarak anlaşılmamalıdır. Bu sitede yer alan bilgilerin hiçbiri, sağlık uzmanları ile yapılan görüşmelerin yerini almayı amaçlamamaktadır. Bu nedenle; sağlıkla ilgili her türlü gereksinimiz için mutlaka hekim, hemşire, diyetisyen, eczacı ya da ilgili diğer sağlık uzmanlarına danışmanız ve tavsiyelerine uymanız önemlidir.

Kaynaklar

1. Jaiswal, Y.S, Williams, L.L. A glimpse of Ayurveda – The forgotten history and principles of Indian traditional medicine. J Tradit Complement Med. 2016 Feb 28;7(1):50-53. doi: 10.1016/j.jtcme.2016.02.002
2. Chopra A., Doiphode V. Ayurvedic medicine – core concept, therapeutic principles, and current relevance. Med Clin North Am. 2002;86:75–89. doi: 10.1016/s0025-7125(03)00073-7.