Duygu Yönetimi ve Hemşireler için Önemi

Duygu yönetimi, davranışlarınız üzerinde duygusal aklınızın egemen olmasını engellemektir. Aklınız ile duygularınızı iyi tanımak, onları doğru yer ve zamanda yönlendirebilmektir. Hemşireler için duygu yönetiminde başarı önemlidir.

Hemşireler için duygu yönetiminde başarı; duygularının farkında olma, duygularını tanıma ve yönlendirebilme, duygularına uyum sağlama ve duygularını etkili kullanabilme yetkinliği sağlar. Böylece hemşireler, yaşamlarında duygusal olgunluğa sahip ve doyumlu ilişkiler kuran bireyler olurlar.

Duygu yönetiminde başarılı olmak için bireyin sahip olması ya da geliştirmesi gereken bazı özellikler vardır. Bunlar:

• Yenilikçi ve yaratıcı olmak
• Özgüven sahibi olmak
• Güvenilirlik
• Öz etkililik
• Duygusal farkındalık
• Duygusal tepkilerin kontrolü
• Kendini tanımak
• İyimser ve anlayışlı olmak
• İletişimde açıklık
• Motive edici ve destekleyici olmak
• Pozitif düşünmek
• Gereksiz eleştiri yapmamak
• Uzlaşmacı olmak
• Ekip ruhu taşımak ve işbirliğine açık olmak
• Yetenekleri geliştirmeye açık olmak
• Empati yeteneği
• Koşulsuz sevebilme yeteneği

Hemşirelerde Duygusal Emek ve Duygusal Zekâ Kavramları

İnsan; bedensel, zihinsel ve ruhsal bütünlüğüyle sosyal bir varlıktır. Düşünen ve sorgulayan insan, duygularıyla anlamlandırır hayatın genelini. Hemşireler de kendi duygularıyla karşısındaki insanın duyguları arasında uyum ve denge kurmayı bilendir her koşulda.

Hemşireler, bütüncül bakım anlayışıyla insana hizmet veren bir meslek grubudur. Hemşireler, mesleki gereklilik ile insanla her daim duygusal etkileşim ve iletişim içindedir. Kendi duygularıyla karşısındakinin duyguları arasında denge ve uyum yakalamalarını sağlayan duygusal zekâ becerileri ise hemşirelerin mesleki yetkinlikleri arasında olmalıdır.

İnsanlarla yüz yüze iletişim halinde olan hemşireler, her koşulda doğru davranışları sergilemeyi ve doğru duygusal tepkiler göstermeyi alışkanlık edinmelidir. Duygusal emek davranışları ve duygusal zekâ becerileri bu alışkanlıkların kazanılmasında, hemşirelere destek sağlayan önemli iki kavramdır.

Duygusal Emek ve Duygusal Zekâ Nedir?

Duygusal emek kavramı; karşınızdakinin beklediği davranışı gösterme, karşınızdakini anlayabilme, karşınızdakini hissedebilme ve onu önemseme demektir. Hemşireler mesleki hayatlarında, duygusal emek davranışı ustasıdır aslında. Hemşirelerin duygusal emek davranışı ustalığı, şefkat içeren ve şifa veren bir dokunuştur hastalarına. İnsanın insanla ve tüm canlılarla olan etkileşiminde, duygusal emek ve şefkat en kutsal davranış şeklidir esasında. Bu nedenle, hemşirelik kutsal meslekler arasında yerini alır.

Karşınızdakinin duygularını anlayabilme ve yönetebilme yeteneğinizi etkileyen, çok yönlü ve ilişikli duygusal ve sosyal becerileriniz/yetkinlikleriniz ise duygusal zekâ olarak tanımlanır.  Hemşirelerin duygusal zekâ düzeyleri; hizmet verdikleri hasta ve yakınlarıyla, meslektaşlarıyla ve diğer sağlık profesyoneli ekibiyle etkileşimlerini daha sağlıklı yürütmelerinde etkili olur.

Hemşirelerde Duygu Yönetiminde Başarı

Duygusal emek kavramı ilk olarak, sosyolog yazar Arlie Russell Hochschild’in 1983 yılında yayınladığı “Yönetilen Kalp” (The Managed Heart) adlı kitabında geçen bir kavramdır. Yazar kitabında iş hayatını, çalışanların aktör ve hizmet alanların ise seyirci olduğu bir oyun sahnesi olarak kurgulamıştır. Kitapta; duygusal emek davranışı kişilerin jest ve mimiklerini oluşturma amaçlı sergiledikleri bir tür duygu yönetimi olarak, duygu yönetiminin mesleki amaçla sergilenmesi durumu ise duygusal emek olarak vurgulanmıştır.

Hemşireler, hizmet sundukları hasta/sağlıklı bireylerle etkileşimlerinde duygularını her koşulda yönetmek durumundadır.

Hemşirelerin duygu yönetiminde başarısını arttıracak davranışları nasıl olmalıdır. Şöyle ki hemşireler:

• Karşısındakine sergilemek zorunda oldukları duyguyla, gerçekte hissettikleri duyguları arasındaki denge ve uyumu sağlamalı ve gerektiğinde duygularını değiştirmeyi bilmeli
• Her koşulda, davranışlarıyla duyguları arasında uyum yakalamalı
• Karşısındakiyle iletişiminde mümkünse yüz yüze ve sözlü iletişimi tercih etmeli
• Dikkatli ve öğrenme amaçlı, etkili dinlemeyi bilmeli
• Hastalarına bakım yaklaşımında; içtenlik, empati ve şefkat duygularını yansıtmalı
• Duygu ve davranışlarında dikkat ve özeni daima korumalı
• Özel yeteneklerini geliştirmeli
• Bireysel, sosyal ve kültürel özelliklerinin, duygu ve davranışlarına olan etkisini kontrol etmeli
• Başkalarının düşüncelerini zorla değiştirmeye çalışmamalı
• Çalıştıkları kurumlardaki örgütsel faktörlerin etkisini yönetmeyi bilmeli, kurumun beklentilerini ve kendi beklentilerini iyi tanımalı
• Fikirlerini paylaşmaktan kaçınmamalı ve fikirlerini gerektiğinde esnetmeyi bilmeli
• Duygusal zekâ becerilerini geliştirmeli ve etkin şekilde kullanmalı

Hemşirelerin, kendisinin ve karşısındakinin duygularını anlama ve yönetebilme becerisi ise duygusal zekâ düzeyinin bir göstergesidir. Hemşireler duygusal zekâ becerileri sayesinde, duygu yönetimi konusunda daha başarılı olabilirler.

Hemşirelerde Duygusal Zekâ

Duygusal zekâ kavramı, Daniel Goleman’ın 1995 yılında yayınlanan “Duygusal Zeka” adlı kitabıyla dikkat çekmiştir.

Goleman’ın kitabında, duygusal zekâ becerileri şunları içerir:

• Kişinin kendini harekete geçirme yeteneği
• İç motivasyonunu koruması
• Olumsuzluklar karşısında kararlılık göstermesi
• Dürtülerini kontrol etmesi
• Empati gösterebilmesi
• İsteklerini frenlemesi
• Umudunu yitirmemesi
• Hedefe ulaşabilmesi için etkili çözümler getirmesi
• Duygularını yönetebilmesi

Duygusal zekâ kavramının ayrı bir tanımlaması ise; kişilerin kendi ve diğer insanların duygularını tanıması, duygulardaki farklılıkları ayırt etmesi, uygun ve etkili bir şekilde davranışa dönüştürmesi şeklindedir.

Hemşireler duygusal zekâ becerileri sayesinde; farkındalık düzeyleri yüksek, kendini tanıyan, güçlü ve zayıf yönlerini bilen, duygularını yönetebilen, iletişim yeteneğinde etkin bir profil yansıtırlar. Bunların dışında duygusal zekâ düzeyi, hemşirelerin mesleki hayatına nasıl katkı sağlar.

Duygusal Zekânın Meslek Hayatına Katkısı Nelerdir?

Duygusal zekâ becerileri sayesinde, hemşirelerin mesleki hayatında:

• Hasta ve hasta yakınlarıyla olan etkileşimleri daha kolay, uyumlu ve sağlıklı şekilde gerçekleşir.
• Empati yetenekleri, etkili iletişim becerileri, öz yönetimleri ve iş sunuş becerileri gelişir.
• Tedavi ve bakım süreçlerinde zorluk yaşama olasılıkları azalır, bakım kaliteleri artar.
• Problem çözme becerilerinde daha başarılı olunur.
• Stresle etkili baş etme ve öfke kontrol becerileri gelişir.
• Mesleki motivasyon güçleri artar.
• Kariyer yönetiminde başarıları artar.
• İş ve sosyal hayatlarından doyumları artar.
• Yaşamın geneline olan farkındalık düzeyleri ve duygusal farkındalıkları artar.

Duygusal Emek Davranışı ve Duygusal Zekâ Düzeyi Nasıl Geliştirilir?

Hemşireler; meslek hayatlarında daha üretken olabilmek, sağlıklı, doyumlu, kaliteli ve mutlu bir yaşam sürdürebilmek için kendilerini iyi tanımalı, ayrıca kendilerine dair farkındalık düzeylerini mutlaka geliştirmelidir. Bu süreçte hemşireler mesleki yetkinliklerine ayrıca, duygusal emek davranışları ve duygusal zekâ becerilerini de eklemelidir.

Hemşireler, duygusal emek davranışlarını ve duygusal zekâ becerilerini arzu ederlerse elbette geliştirebilirler. Nasıl mı?

Bu konuda bazı önerilerimi paylaşabilirim. Hemşireler, duygusal emek davranışlarını ve duygusal zekâ becerilerini geliştirmek için:

• Mutlaka okuma alışkanlığı kazanmalı ve bu alışkanlıklarını keyifle sürdürmeli
• Yetkinliklerini arttıracak çeşitli eğitim programlarının takipçisi olmalı
• Etkili iletişim teknikleriyle, iletişim yeteneklerini geliştirmeli
• Kişisel ve ruhsal gelişimlerini her koşulda sürdürmeli
• Kişisel bakımlarını ihmal etmemeli
• Samimi, içten ve yumuşak tavırlar sergilemeli
• Kişi ve olaylara karşı sergiledikleri duygu ve düşüncelerini not alabilecekleri şekilde, günlük tutma alışkanlığı kazanmalı
• Motivasyon konuşmacılarını takip etmeli ve kendi motivasyonlarını arttırabilecek yöntemler geliştirmeli
• Her koşulda gülümsemeyi bilmeli
• İş ve sosyal yaşamlarında tebessümle selamlaşmayı alışkanlık edinmeli
• Temel yeteneklerini kullanmayı bilmeli
• Sosyal sorumluluk projeleri geliştirmeli, paylaşmalı, uygulamalı ve sonuçlarını değerlendirmeli
• Başkalarına ilham olacak hikâyeler biriktirmeli ve paylaşmalı
• Kendi başarılarını paylaşmayı ve başkalarının başarılarını içtenlikle desteklemeyi bilmeli
• Kariyer yönetiminde başarının duygu yönetimindeki önemini de bilmeli

Fotoğraf Unsplash aracılığıyla

Kaynaklar

1. Başoğul C. Özgür G. Hemşirelerin Çatışma Yönetimi Stratejilerinde Duygusal Zekanın Rolü. Asya Hemşireliği Araştırması, 2016, 10: 228-233.
2. Hochschild, AR. Yönetilen Kalp: İnsan Duygularının Ticarileştirilmesi. California Üniversitesi Yayınları, Berkeley, 1983.
3. Yılmaz E., Arslan S. Dahili Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyi Ve Duygusal Emek Davranışı İle İlişkisi, Türkiye Klinikleri Dergisi, 2017, 9(4): 289-98.